تنگی کانال نخاعی و تشخیص آن

تنگی کانال نخاعی غالباً در اثر فرسودگی مهره‌ها به علت آرتروز ایجاد می‌شود. در سطوح پیشرفته بیماری، پزشک ممکن است جراحی را به منظور ایجاد فضای اضافی برای طناب نخاعی و اعصاب آن، در نظر بگیرد. تنگی کانال نخاعی به تنگ شدن فضای داخل ستون فقرات گفته می‌شود که می‌تواند اعصاب خروجی از نخاع را تحت فشار قرار دهد. این نوع تنگی‌شدگی بیشتر در ناحیه تحتانی کمر و گردن دیده می‌شود. کلینیک سناباد مشهد مفتخر است که این روش درمانی موثر را توسط متخصص مجرب این حیطه، دکتر مجد محسنی بیرجندی به بیماران و زائران گرامی ارائه می‌دهد.

برخی از بیماران مبتلا به این عارضه هیچ‌گونه نشانه‌ و علائمی ندارند. برخی نیز ممکن است درد، مورمور، بی‌حسی و ضعف عضلانی را تجربه کرده باشند. این علائم ممکن است بعد از مدتی تشدید یابند.

تنگی کانال نخاعی در اغلب موارد در اثر ساییدگی‌های مرتبط با استئوآرتریت ایجاد می‌شود. در موارد شدید تنگی کانال نخاعی ممکن است پزشکان پیشنهاد کنند که از طریق جراحی یک فضای اضافی برای طناب نخاعی یا اعصاب به وجود بیاورند.

انواع تنگی کانال نخاعی

تنگ‌شدگی کانال نخاعی بسته به اینکه کدام ناحیه از ستون فقرات را درگیر می‌کند؛ طبقه‌بندی می‌شود. با این وجود ممکن است بیماری به بیش از یک نوع تنگی مبتلا باشد. دو دسته اصلی تنگی کانال نخاعی عبارتند از:

• تنگی گردنی: در این وضعیت، تنگ‌شدگی در ناحیه گردنی ستون فقرات روی می‌دهد.
• تنگی کمری: در این وضعیت، تنگ‌شدگی در ناحیه کمری روی داده و شایع‌تر از وضعیت قبلی می‌باشد.

علائم تنگ‌شدگی کانال نخاعی

در بسیاری از بیماران، تنگی کانال نخاعی توسط سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی تشخیص داده می‌شود. در حالیکه ممکن است هیچ‌گونه علائمی در آنها دیده نشود. این عارضه در اغلب موارد به صورت تدریجی شروع و با گذشت زمان تشدید می‌‌شود. علائم بسته به ناحیه و اعصاب درگیر، می‌تواند متفاوت باشد.

ناحیه مهره گردنی

• بی‌حسی و مورمور در دست، بازو، ران و پا
• ضعف در دست، بازو، ران و پا
• مشکل در راه‌ رفتن و تعادل
• گردن درد
• در موارد شدید، اختلال عملکردی روده و مثانه (فوریت در دفع ادرار و بی‌اختیاری)

ناحیه مهره کمری

• بی‌حسی و مورمور پا و ران
• ضعف پا و ران
• درد یا گرفتگی عضلات در یک یا هر دو پا و در زمان ایستادن یا راه رفتن به مدت طولانی که با خم کردن و نشستن کمتر می‌شود.
• کمر درد

مقاله مرتبط: 

جراحی کمر و مزایا و معایب انواع آن

مراحل جراحی کیفوپلاستی (تزریق سیمان استخوانی به داخل مهره شکسته) و بهبودی بعد از آن

چه زمانی بایستی به پزشک مراجعه کرد

در صورت مشاهده هرکدام از علائم ذکرشده بایستی به پزشک مراجعه کرد.

                                                     فتق دیسک و استئوفیت روی ستون فقرات

دلایل تنگی کانال نخاعی

ستون فقرات از گردن تا ناحیه تحتانی کمر ادامه دارد. مهره‌های ستون فقرات، کانال نخاعی را تشکیل می‌دهند که از طناب نخاعی و اعصاب خارج شده از طناب محافظت می‌کند.

تعدادی از افراد به طور مادرزادی با کانال نخاعی تنگ به دنیا می‌آیند. اما در اغلب موارد، عواملی باعث این تنگی می‌شوند که عبارتند از:

• رشد بیش از حد استخوان

ساییدگی مهره‌ها در اثر آرتروز می‌تواند باعث تحریک تولید استئوفیت‌ها (خار استخوانی) شود که می‌توانند به سمت درون کانال نخاعی رشد کرده و نخاع و اعصاب خارج شده از آن را تحت فشار قرار دهند. بیماری پاژه استخوان (Paget’s disease) که معمولاً در بزرگسالان دیده می‌شود نیز می‌تواند باعث رشد بیش از حد استخوان و تشکیل استئوفیت شود.

• فتق دیسک بین مهره‌ای

دیسکی (بالشتک) که بین مهره‌ها قرار دارند و نقش ضربه‌گیر را دارند، با افزایش سن سفت‌تر می‌شوند. ایجاد شکاف در لبه‌های خارجی دیسک، باعث می‌شود که ماده نرم موجود در بخش مرکزی آن‌ها آزاد شده و به نخاع و اعصاب آن فشار وارد کند.

• ضخیم شدن رباط‌ها

رباط‌های محکمی که در نگه‌داشتن مهره‌های ستون فقرات در کنار همدیگر به فرد کمک می‌کنند، ممکن است به مرور زمان ضخیم‌تر شوند. این رباط‌ها می‌توانند به داخل کانال نخاعی برآمده شده و منجر به تنگی کانال نخاعی شوند که روی اعصاب فشار وارد کنند.

• تومور

رشد غیرطبیعی می‌تواند در داخل طناب نخاعی، داخل غشایی که نخاع را می‌پوشاند و نیز فضای بین طناب نخاعی و مهره رخ دهد. این مورد شایع نبوده و با MRI و سی‌تی‌اسکن ستون فقرات تشخیص داده می‌شود.

• آسیب به ستون فقرات

تصادفات رانندگی و دیگر آسیب‌ها ممکن است باعث دررفتگی و یا شکستگی یک یا چند مهره شود. استخوان‌های جابه‌جاشده در اثر شکستگی، می‌توانند به محتویات کانال نخاعی فشار و یا آسیب وارد نمایند. پس از جراحی‌های کمر، آماس فوری بافت‌های اطراف نیز ممکن است به کانال نخاعی و اعصاب آسیب برسانند.

ریسک فاکتورهای تنگی کانال نخاعی

اکثر افراد مبتلا، بالای ۵۰ سال سن دارند. تغییرات از بین رونده استخوان‌ها نیز می‌توانند تنگی کانال نخاعی را در افراد جوان‌تر ایجاد کنند. البته فاکتورهای دیگر را نیز باید مدنظر قرار داد. این عوامل عبارتند از: تروما، ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات نظیر اسکولیوز (scoliosis) و بیماری‌های ژنتیکی که رشد استخوان و عضلات را در کل بدن تحت تاثیر قرار می‌دهند. عکس‌برداری از ستون فقرات می‌تواند این موارد را از همدیگر افتراق دهد.

عوارض

در موارد نادر، تنگی کانال نخاعی شدید درمان‌نشده می‌تواند تشدید شده و منجر به عوارض دائمی زیر شود:

• بی‌حسی
• ضعف
• مشکلات تعادلی
• بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
• فلج

تشخیص

برای تشخیص تنگی کانال نخاعی ، پزشک مربوطه ممکن است از علائم و تاریخچه پزشکی بیمار بپرسد و معاینه فیزیکی انجام دهد. همچنین پزشک ممکن است برای مشخص‌کردن منشا علائم مشاهده شده، روش‌های تصویربرداری متعددی را درخواست نماید.

روش‌های تصویر برداری

• اشعه ایکس: رادیوگرافی پشت می‌تواند تغییرات استخوانی مانند تشکیل استئوفیت‌ها یا تنگی کانال نخاعی را نشان دهد.
• ام‌آرآی: در روش ام‌آرآی با استفاده از امواج مغناطیسی و رادیویی قوی، تصاویری از مقطع عرضی نخاع تهیه می‌شود. در این روش، آسیب به دیسک‌، رباط‌ها و نیز وجود تومور تشخیص داده می‌شود. مهم‌تر از همه اینکه MRI می‌تواند محلی از نخاع و یا اعصاب نخاعی را که تحت فشار می‌باشد، تشخیص دهد.
• سی‌تی یا سی‌تی میلوگرام: در صورتی که بیمار نتواند تحت تصویربرداری با ام‌آرآی قرار بگیرد، پزشک ممکن است سی‌تی‌اسکن را درخواست نماید. در این تصویربرداری، تصویرهایی با اشعه ایکس که از زوایای مختلف گرفته شده‌اند با هم ترکیب شده و تصاویر دقیقی از مقطع عرضی بدن تهیه می‌شود. در روش سی‌تی میلوگرام، تصویربرداری سی‌تی‌اسکن، بعد از تزریق ماده حاجب صورت می‌گیرد. این ماده حاجی نمای کلی طناب نخاعی و اعصاب را مشخص کرده و می‌تواند منجر به تشخیص دلایل تنگی کانال نخاعی مانند تومور و استئوفیت شود.

در ادامه این مطلب، در پست بعدی در مورد درمان تنگی کانال نخاعی حرف خواهیم زد. با ما همراه باشید.