بحث شکستگی ستون فقرات را باید جدا از شکستگی پا یا دست دانست. شکستگی یا دررفتگی یک مهره می‌تواند با شکستن استخوان به قطعات کوچک‌تر، به اعصاب نخاعی یا حتی خود نخاع آسیب وارد کند. اکثر شکستگی‌های ستون فقرات، ناشی از سوانح جاده‌ای، سقوط، نزاع یا آسیب‌های ورزشی می‌باشد. این صدمات شامل طیفی از کشیدگی‌های لیگامانی و عضلانی خفیف، دررفتگی و شگستگی مهره استخوانی و صدمات جبران‌ناپذیر نخاعی می‌شود. بسته به شدت آسیب وارده، درد، دشواری در راه رفتن یا ناتوانی در حرکت دادن دست یا پاها (فلجی) از جمله تظاهرات اصلی ضایعه خواهد بود. با این که درمان محافظه‌کارانه برای التیام بسیاری از شکستگی‌ها کافیست، اما موارد شکستگی شدید برای جا انداختن استخوان‌ها نیاز به جراحی دارند. کلینیک سناباد مشهد مفتخر است، درمان شکستگی ستون فقرات را توسط متخصصان مجرب این حیطه از جمله دکتر مجد محسنی بیرجندی به همشهریان و زائران گرامی ارائه می‌کند.
ستون فقرات و نخاع
برای درک چگونگی شکستگی ستون فقرات، فهم مکانیسم عملکردی آن مهم است. ستون فقرات انسان از 33 استخوان به نام مهره تشکیل یافته که تکیه‌گاه اصلی بدن هستند و به ما اجازه می‌دهند تا راست بایستیم، خم شویم یا تاب بخوریم. در وسط هر یک از این مهره‌ها سوراخی به نام کانال نخاعی قرار دارد که یک فضای محافظتی برای نخاع به وجود می‌آورد (شکل 1). نخاع یا طناب نخاعی به نوعی آزادراه عبور اطلاعات بدن است و رد و بدل شدن پیام‌های بین بدن و مغز را رله می‌کند. اعصاب نخاعی از نخاع منشعب شده، از بین مهره‌ها عبور کرده و قسمت‌های مختلف بدن را عصب می‌دهند.
شکستگی ستون فقرات چیست؟
صدمات مهره‌های ستون فقرات شامل طیفی از کشیدگی‌های لیگامانی و عضلاتی خفیف (مثل ویپلش یا حرکت شلاق‌وار گردن)، شکستگی‌ها و دررفتگی‌های مهره‌های استخوانی و صدمات معلولیت‌زای نخاعی می‌شود. دررفتگی و شکستگی ستون فقرات توان تحت فشار قرار دادن و یا حتی پاره کردن نخاع را نیز دارند. درمان شکستگی‌های مهره‌های ستون فقرات به نوع شکستگی و درجه‌ی بی‌ثباتی حاصل از آن بستگی دارد.
ویپلش یا حرکت شلاق‌وار
ویپلش یا حرکت شلاق‌وار به آسیب ناشی از هیپراکستانسیون یا حرکت سریع رفت و برگشتی سر، اغلب طی تصادف خودرو اطلاق می‌گردد. این حرکت ناگهانی ممکن است موجب کشیدگی رباط‌ها و عضلات گردن و فتق دیسک بین‌مهره‌ای شود. سردرد، سفتی عضلاتی یا گردن درد از جمله تظاهرات این حادثه است. بررسی دقیق صدمات نخاعی در چنین سوانحی ضروری به نظر می‌رسد. ویپلش با شکستگی ستون فقرات یا آسیب نخاعی فرق دارد و علائم آن با مراقبت‌های پزشکی بهبود می‌یابد.
بی‌ثباتی مهره
بی‌ثباتی مهره‌های ستون فقرات به جابه‌جایی بیش از حد بین مهره‌ها، بر اثر کشیدگی یا پارگی رباط‌ها و شکستگی استخوان گفته می‌شود. لیزخوردگی یا مالش غیرعادی باعث ایجاد درد و آسیب به اعصاب نخاعی و نخاع می‌گردد. شکستگی‌های ثابت را معمولاً می‌توان با بستن بریس و استراحت درمان کرد، اما شکستگی‌های بی‌ثبات برای هم‌راستا کردن استخوان‌ها و جلوگیری از آسیب به نخاع یا اعصاب نخاعی نیاز به جراحی دارند.
شکستگی در هر جای ستون فقرات ممکن است. پنج تا ده درصد شکستگی‌های مهره‌ای در ناحیه‌ی گردن (سرویکال) رخ می‌دهند. شصت و چهار درصد مربوط به ناحیه‌ی توراکولومبار (پشت کمر)، اغلب در منطقه‌ی T12-L1 است.
طبقه‌بندی‌های متعددی برای شکستگی‌ها وجود دارد. در کل، شکستگی ستون فقرات را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
شکستگی ستون فقرات
وقتی بار بیشتری از حد تحمل یک استخوان بدان تحمیل شود، آن استخوان خواهد شکست. متداول‌ترین نوع شکستگی در ستون فقرات، شکستگی فشاری جسم مهره‌ای است (شکل 2). یک نیروی به نسبت بزرگ و ناگهانی باعث می‌شود بدنه‌ی مهره در ستون فقرات در خود فرو رود. اگر این نیرو به حد کافی بزرگ باشد، قطعاتی از استخوان شکسته وارد نخاع خواهد شد که به آن شکستگی انفجاری می‌گویند.
شکل 2: ستون فقرات نرمال (چپ). شکستگی فشاری که در اثر فشار روبه پایین، مهره خرد شده است (راست)
بیماران مبتلا به پوکی استخوان، تومور و برخی از اشکال سرطان که با تضعیف استخوانی همراهند، در معرض آسیب شکستگی‌های فشاری مهره‌ها قرار دارند. این شکستگی با یک ظاهر گوه-شکل در استخوان مهره نشان داده می‌شود. وقوع شکستگی‌های مهره‌ای فشاری متعدد در سراسر ستون فقرات منجر به خمیدگی یا کیفوز خواهد شد.
دررفتگی
وقتی رباط‌ها و یا دیسک‌های ارتباطی دو مهره دچار کشیدگی یا پارگی شوند، ممکن است استخوان‌ها دیگر در یک خط قرار نگیرند (شکل 3). برای مثال، این اتفاق زمانی می‌افتد که حرکت سریع و رو به جلوی قسمت بالای بدن در مقابل کمربند ایمنی خودرو، مهره‌ها را از هم جدا کرده و رباط‌ها را دچار کشیدگی می‌نماید. یک مهره‌ی دررفته می‌تواند موجب بی‌ثباتی و فشردگی در ستون فقرات گردد. معمولاً برای تصحیح این حالت، به جراحی تثبیتی یا استفاده از یک بریس نیاز داریم.
شکستگی-دررفتگی
با شکستگی استخوان و پارگی رباط‌ها رخ می‌دهد (شکل 4). این شکستگی‌ها معمولاً ثبات ندارند، فرد را زمین‌گیر کرده و در اغلب موارد با جراحی درست می‌شوند.
در ادامه، مطلب بعدی در مورد علائم شکستگی ستون فقرات و درمان آن و روش‌های تشخیص آن خواهد بود. با ما همراه باشید.