اسکولیوز یا همان کژپشتی به انحراف ستون فقرات به طرفین گفته می‌شود که که اغلب طی جهش رشد دقیقاً قبل از بلوغ رخ می‌دهد. با این که این ناهنجاری می‌تواند در نتیجه‌ی بیماری‌هایی همچون فلج مغزی و دیستروفی عضلانی باشد، علت بسیاری از اسکولیوزها ناشناخته است. کلینیک سناباد مفتخر است تشخیص و درمان اسکولیوز در مشهد را توسط متخصصان مجرب این حیطه از جمله دکتر مجد محسنی بیرجندی ، به زائران و همشهریان گرامی ارائه می‌دهد.
نزدیک به ۳ درصد نوجوانان اسکولیوز دارند. بسیاری از موارد این بیماری خفیف هستند؛ اما برخی دفورمیتی‌های ستون فقرات با رشد کودکان شدیدتر می‌شوند. کژپشتی شدید می‌تواند موجب ناتوانی فرد در زندگی گردد.
مخصوصاً انحنای شدید در ستون فقرات می‌تواند میزان فضای داخل قفسه‌ی سینه را کاهش داده و عملکرد صحیح ریه‌ها را با مشکل مواجه کند. کودکانی که اسکولیوز خفیف دارند، معمولاً از طریق تصویربرداری با اشعه‌ی X از نزدیک پایش می‌شوند تا تشدید احتمالی انحنا تشخیص داده شود. در بسیاری از موارد، درمان نیاز نیست. برخی از کودکان برای پیشگیری از تشدید انحنا به استفاده از بریس نیاز خواهند داشت. سایرین نیز احتمالاً جهت پیشگیری از تشدید کژپشتی و همچنین برای صاف شدن موارد شدید ناهنجاری نیاز به جراحی خواهند داشت.
علائم اسکولیوز
علائم و نشانه‌های اسکولیوز شامل موارد زیر است:
- شانه‌های ناهموار
- برجسته به نظر رسیدن یک کتف نسبت به کتف دیگر
- کمر ناهموار
- بالاتر بودن یک سمت لگن نسبت به سمت دیگر
اگر انحنای اسکولیوز تشدید یابد، ستون فقرات نیز علاوه بر خمیده شدن از یک سمت به سمت دیگر، چرخیده یا پیچ می‌خورد. این امر سبب می‌شود دنده‌های یک سمت نسبت به سمت دیگر دورتر از بدن قرار بگیرند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه علائم و نشانه‌های اسکولیوز در فرزندتان شدید، به پزشک مراجعه کنید. با این حال انحناهای خفیف ممکن است بدون اطلاع والدین یا کودک ایجاد شوند؛ چرا که معمولاً موجب درد نمی‌شوند. گاهی اوقات معلمان، دوستان و هم‌تیمی‌ها در گروه ورزشی اولین کسانی هستند که متوجه اسکولیوز کودک می‌شوند.
علل کژپشتی
پزشکان از علت شایع‌ترین نوع اسکولیوز اطلاع ندارند. اگرچه به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی در این زمینه نقش دارند؛ چرا که این ناهنجاری در برخی خانواده‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. انواعی از کژپشتی که شیوع کمتری دارند، احتمالاً ناشی از موارد زیر می‌باشند:
- بیماری‌های عصبی-عضلانی نظیر فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
- نقایص مادرزادی مؤثر بر تکامل استخوان‌های ستون فقرات
- عفونت‌های ستون فقرات یا آسیب‌های وارده بر آن
مقاله مرتبط:
عوامل خطر موثر در اسکولیوز
عوامل خطر مؤثر بر بروز شایع‌ترین نوع کژپشتی عبارتند از:
- سن: بروز علائم و نشانه‌ها معمولاً طی دوران جهش رشد که دقیقاً قبل از بلوغ رخ می‌دهد، شروع می‌شود.
- جنسیت: اگرچه میزان بروز اسکولیوز خفیف در پسران و دختران مشابه است، دختران در خطر بالاتر تشدید انحنا و نیاز به درمان قرار دارند.
- سابقه‌ی خانوادگی: اسکولیوز می‌تواند در برخی خانواده‌ها بیشتر به چشم بخورد؛ اما بیشتر کودکان مبتلا به این ناهنجاری، سابقه‌ی خانوادگی آن را ندارند.
عوارض
با این که اکثر بیماران مبتلا به حالت خفیف ناهنجاری هستند، اسکولیوز گاهی ممکن است عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:
- آسیب ریه و قلب: در حالت شدید بیماری، قفسه‌ی سینه ممکن است به ریه‌ها و قلب فشار وارد کرده و تنفس و پمپ خون توسط قلب را دشوار سازد.
- مشکلات پشت: در بزرگسالانی که طی کودکی مبتلا به اسکولیوز بوده‌اند، احتمال بروز درد مزمن پشت نسبت به جمعیت کلی بیشتر است.
- ظاهر: تشدید اسکولیوز می‌تواند موجب تغییرات قابل توجه‌تری اعم از لگن و شانه‌های ناهموار، دنده‌های برجسته و جابجا شدن کمر و تنه به سمت مخالف شود. در این شرایط افراد مبتلا اغلب نسبت به ظاهر خود آگاهی پیدا می‌کنند.
تشخیص اسکولیوز
پزشک در ابتدا یک شرح حال با جزئیات کامل گرفته و احتمالاً سؤالاتی در مورد رشد اخیر خواهد پرسید. او طی معاینه‌ی فیزیکی از فرزندتان درخواست ایستادن کرده و سپس از او می‌خواهد روی کمر به سمت جلو خم شود. در این حالت بازوها باید به صورت شل و آویزان باشند. هدف از این کار آن است که ببیند آیا یک سمت قفسه‌ی سینه نسبت به سمت مخالف برجسته‌تر است یا خیر. پزشک احتمالاً برای بررسی موارد زیر معاینه‌ی عصبی نیز از فرزندتان به عمل خواهد آورد:
- ضعف عضلانی
- بی‌حسی
- رفلکس‌های غیرطبیعی
تست‌های تصویربرداری
اشعه‌ی X ساده می‌تواند تشخیص اسکولیوز را تأیید کرده و شدت انحنای ستون فقرات را مشخص سازد. اگر پزشک شک کند که یک مشکل زمینه‌ای نظیر تومور عامل ایجاد اسکولیوز می‌باشد، تست‌های تصویربرداری بیشتری شامل MRI توصیه خواهد نمود.
درمان اسکولیوز
بسیاری از کودکان مبتلا به اسکولیوز انحنای خفیف داشته و احتمالاٌ به درمان با بریس یا جراحی نیاز نخواهند داشت. کودکانی که اسکولیوز خفیف دارند، به چک‌آپ‌های منظم نیاز دارتد تا در صورت بروز تغییرات در انحنای ستون فقرات طی دوران رشد، تشخیص به موقع صورت گیرد. در حالی که دستورالعمل‌هایی برای درمان انحناهای خفیف، متوسط و شدید وجود دارد، تصمیم‌گیری برای شروع درمان همیشه به صورت فردی و بر مبنای شخص بیمار صورت می‌گیرد. عواملی که باید در نظر گرفته شوند، شامل موارد زیر می‌باشند:
- جنسیت: دختران نسبت به پسران در خطر بالاتر پیشرفت بیماری قرار دارند.
- شدت انحنا: احتمال تشدید انحناهای بزرگتر در گذر زمان بیشتر است.
- الگوی انحنا: انحناهای مضاعف که انحناهای S شکل نیز نامیده می‌شوند، نسبت به انحناهای C شکل به مراتب بیشتر تشدید می‌یابند.
- موقعیت انحنا: انحناهای واقع بر قسمت مرکزی (توراسیک) ستون فقرات نسبت به انحناهای واقع بر قسمت‌های بالایی و پایینی با احتمال بیشتری تشدید می‌یابند.
- بالغ شدن: اگر رشد استخوان‌های کودک متوقف گردد، خطر پیشرفت بیماری کمتر است. این همچنین بدین معناست که بریس‌ها در کودکانی که استخوان‌هایشان همچنان در حال رشد هستند، بیشترین تأثیر را دارند.
بریس‌های اسکولیوز
اگر استخوان‌های کودک‌تان همچنان در حال رشد بوده و او مبتلا به اسکولیوز خفیف باشد، پزشک احتمالاً استفاده از بریس را توصیه می‌کند. استفاده از بریس اسکولیوز را درمان نکرده و انحنای موجود را به حالت اول برنمی‌گرداند؛ اما معمولاٌ از پیشرفت بیشتر انحنا پیشگیری می‌کند.
رایج‌ترین نوع بریس از جنس پلاستیک بوده و در راستای مطابقت با بدن طراحی شده است. این بریس با چفت شدن با شکل بدن در زیر بازوها و اطراف قفسه‌ی سینه، قسمت پایینی پشت و لگن، تقریباً در زیر لباس‌ها دیده نمی‌شود.
بسیاری از بریس‌ها هم به هنگام روز و هم به هنگام شب مورد استفاده قرار می‌گیرند. کارآیی بریس با افزایش تعداد ساعات استفاده از آن در شبانه روز افزایش می‌یابد. کودکانی که از بریس استفاده می‌کنند، معمولاً در اکثر فعالیت‌ها قادر به مشارکت بوده و محدودیت‌های کمی دارند. در صورت لزوم، کودکان می‌توانند برای مشارکت در ورزش‌ها یا سایر فعالیت‌های فیزیکی، بریس را از تن خود دربیاورند. استفاده از بریس با توقف رشد استخوان‌ها متوقف می‌شود. این امر معمولاً به هنگام موارد زیر رخ می‌دهد:
- تقریباً دو سال بعد از تجربه‌ی عادت ماهانه در دختران
- زمانی که پسران بایستی روزانه موهای خود را بتراشند
- هنگامی که تغییری در قد فرد ایجاد نمی‌شود
جراحی
اسکولیوز شدید معمولاً طی زمان پیشرفت می‌کند. بر این اساس پزشک احتمالاً برای کاهش شدت انحنای ستون فقرات و پیشگیری از تشدید وضعیت آن، جراحی را توصیه می‌کند. رایج‌ترین نوع جراحی اسکولیوز، فیوژن ستون فقرات نامیده می‌شود.
در این جراحی جراحان دو یا تعداد بیشتری از استخوان‌های ستون فقرات (مهره) را به هم دیگر متصل می‌کنند. در نتیجه مهرهها قادر به حرکت مستقل نخواهند بود. در واقع قطعات استخوان یا ماده‌ی شبه استخوان بین مهرهها قرار داده می‌شود. در عین حال که ماده‌ی استخوانی جدید و قدیمی به هم متصل می‌شوند، میله‌ها، قلاب‌ها، پیچ‌ها یا سیم‌های فلزی معمولاً آن قسمت از ستون فقرات را ثابت و صاف نگه می‌دارند.
اگر اسکولیوز در سنین جوانی به سرعت پیشرفت کند، جراحان می‌توانند میله‌ای نصب کنند که طول آن با رشد کودک قابل تنظیم باشد. این میله‌ی رشدیابنده به قسمت‌های بالایی و پایینی انحنای ستون فقرات متصل شده و معمولاً هر شش ماه یک‌بار به طول آن افزوده می‌شود.
عوارض احتمالی جراحی ستون فقرات شامل عفونت، درد یا آسیب عصب است. بهبود استخوان به ندرت با مشکل مواجه شده و ممکن است انجام جراحی دیگری لازم شود.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
اگرچه ورزش‌های طب فیزیکی نمی‌توانند از اسکولیوز ممانعت کنند، ورزش عمومی یا شرکت در ورزش‌های خاص احتمالاً با مزیت بهبود سطح سلامت کلی و احساس شادابی و سلامت همراه هستند.
طب جایگزین
مطالعات نشان می‌دهند درمان‌های زیر در ارتباط با اسکولیوز بی‌اثر می‌باشند:
- دستکاری کایروپراکتیک
- تحریک الکتریکی عضلات
- مکمل‌های غذایی
کنار آمدن و حمایت
کنار آمدن با کژپشتی برای یک فرد جوان آن هم در برهه‌ی پیچیده‌‌ی زندگی دشوار است. نوجوانان خود با تغییرات جسمی و چالش‌های عاطفی و اجتماعی بمباران می‌شوند. حال با اضافه شدن تشخیص اسکولیوز، احساس خشم، ناامنی و ترس ممکن است به نوجوان دست بدهد. همراهی یک گروه قوی و پشتیبان می‌تواند تأثیر چشمگیری در پذیرش کژپشتی ، استفاده از بریس یا جراحی در کودک یا نوجوان داشته باشد. فرزند خود را تشویق کنید تا با دوستانش صحبت کرده و حمایت آن‌ها را طلب کند.
سعی کنید به یک گروه حمایت و پشتیبانی شامل والدین و کودکان مبتلا به اسکولیوز ملحق شوید. اعضای گروه پشتیبانی می‌توانند مشاوره ارائه داده و تجارب واقعی زندگی را انتقال دهند. همچنین می‌توانند در زمینه‌ی ارتباط گرفتن با سایر افرادی که با چالش‌های مشابه مواجه هستند، به شما کمک کنند.
در صورتی که شما یا یکی از نزدیکانتان از این مشکل رنج می‌برید، می‌توانید با مراجعه به کلینیک سناباد واقع در مشهد، خیابان سناباد، بین خیابان‌های ایرج و تکتم، توسط دکتر مجد محسنی بیرجندی تحت درمان قرار گرفته و از طریق مشاوره با ایشان بهترین روش درمانی برایتان انتخاب گردد.