درد سیاتیک (sciatica) به دردی گفته می‌شود که در مسیر عصب سیاتیک، یعنی از قسمت تحتانی کمر به لگن و باسن‌ها گرفته و تا پاها منتشر می‌شود. معمولاً درد سیاتیک تنها یک طرف بدن را درگیر می‌کند. کلینیک سناباد مفتخر است خدمات درمان درد سیاتیک در مشهد و تشخیص آن را توسط متخصصان مجرب این حیطه از جمله دکتر مجد محسنی بیرجندی ، به زائران و همشهریان گرامی ارائه می‌دهد.
درد سیاتیک بیشتر مواقع زمانی به وجود می‌آید که یک فتق یا هرنی دیسک، بیرون زدگی استخوان در ستون فقرات یا تنگی کانال نخاعی وجود داشته و روی قسمتی از یک عصب فشار بیاورد. این اتفاق باعث ایجاد التهاب، درد و در اغلب مواقع بی‌حسی در پای درگیر می‌شود.
با این که درد سیاتیک می‌تواند شدید باشد، اما در بیشتر موارد با درمان‌های غیر عمل جراحی در عرض چند هفته بهبود می‌یابد. افرادی که درد سیاتیک شدید مرتبط با ضعف جدی پا یا تغییرات گوارشی و ادراری دارند، ممکن است برای عمل جراحی کاندید شوند.
علائم درد سیاتیک
دردی که از قسمت پایینی (کمری) ستون فقرات شروع شده و به باسن و پشت پاها انتشار می‌یابد، شاه علامت درد سیاتیک است. احساس درد در هر جایی از مسیر عصب ممکن است به وجود بیاید، اما معمولاً درد سیاتیک از پایین کمر شروع شده و به پشت باسن، ران و ساق پا انتشار می‌یابد.
درد سیاتیک در افراد مختلف بسیار متفاوت تظاهر می‌یابد. در برخی افراد خفیف بوده و در افرادی هم تیز، سوزشی و مشقت‌بار است. بعضی اوقات مثل یک تکان ناگهانی یا شوک الکتریکی است. با سرفه یا عطسه بدتر می‌شود و نشستن طولانی مدت در یک جا عامل تشدیدکننده آن خواهد بود. معمولاً فقط یک طرف بدن گرفتار درد سیاتیک می‌شود.
بعضی از افراد همچنین بی‌حسی، مور مور شدن یا ضعف عضلانی در پای درگیر دارند. ممکن است در یک قسمت از پای شما درد و در قسمتی دیگر بی‌حسی وجود داشته باشد.
زمان مراجعه به پزشک
درد سیاتیک خفیف معمولاً بعد از مدتی از بین می‌رود. اگر روش‌های درمانی خود مراقبتی برای کنترل درد کافی نبود، یا درد یک هفته یا بیشتر پابرجا ماند، شدید بود و یا بدتر شد، به پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز اتفاقات زیر فوراً به پزشک مربوطه مراجعه کنید:
- درد ناگهانی و شدید در پایین کمر یا پا و بی‌حسی یا ضعف عضلانی در پا
- درد به دنبال آسیب‌های شدیدی مثل سوانح جاده‌ای
- مشکل کنترل دفع ادرار یا مدفوع
علل درد سیاتیک
درد سیاتیک با تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک ایجاد می‌گردد که معمولاً علت آن فتق (هرنی یا بیرون‌زدگی) دیسک بین‌مهره‌ای یا رشد اضافی استخوان در ستون فقرات است. بسیار نادرتر، یک تومور یا یک بیماری مثل دیابت هم می‌تواند آسیب مشابهی را به عصب سیاتیک وارد آورد.
عوامل خطر
ریسک فاکتورهای درد سیاتیک شامل موارد زیر می‌شود:
- سن. تغییرات مرتبط با سن در ستون فقرات، مثل فتق دیسک و بیرون‌زدگی استخوان شایع‌ترین علل بروز سیاتیک هستند.
- چاقی. با افزایش استرس روی ستون فقرات، وزن اضافی بدن می‌تواند به تغییرات ستون فقرات کمک کرده و باعث ایجاد سیاتیک شود.
- شغل. شغلی که نیاز به پیچ خوردن زیاد کمر، حمل بار سنگین یا رانندگی به مدت طولانی دارد، ممکن است در ایجاد سیاتیک نقش داشته باشد، با این حال شواهد متقنی در زمینه‌ی این ارتباط در دست نیست.
- سکون. افرادی که برای مدت‌های طولانی یک جا می‌نشینند یا سبک زندگی یکجانشینی دارند، نسبت به افراد فعال بیشتر احتمال دارد دچار سیاتیک شوند.
- دیابت. این عارضه که نحوه‌ی استفاده‌ی بدن از قند را تحت تأثیر قرار می‌دهد، خطر آسیب عصبی را افزایش می‌دهد.
عوارض
با این که بیشتر افراد به طور کامل سیاتیک خود را بدون درمان از سر می‌گذرانند، سیاتیک به طور بالقوه می‌تواند موجب آسیب دائمی عصب گردد. اگر علائم زیر را دارید به پزشک مراجعه کنید:
- از بین رفتن حس پا
- ضعف در پای درگیر
- از بین رفتن عملکرد دفع ادرار یا مدفوع
پیشگیری از درد سیاتیک
همیشه ممکن نیست بتوان از سیاتیک پیشگیری کرد و عود این عارضه یک نگرانی حقیقی است. مواردی که در ادامه می‌آید نقشی کلیدی در محافظت از کمر شما دارند:
- ورزش منظم. برای تقویت کمر، توجه خاصی به عضلات مرکزی (عضلات داخل شکم و پایین کمر که برای طرز صحیح نشست و برخاست مهم هستند) داشته باشید. از پزشک خود بخواهید تا فعالیت‌های خاص این کار را به شما آموزش دهد
- درست بنشینید. یک صندلی خوب با حمایت خوب کمری، دسته و پایه‌ی چرخان انتخاب کنید. قرار دادن بالش یا حوله‌پیچ پشت کمر برای تثبیت انحنای طبیعی آن فکر بدی نیست. زانوها و لگن خود را درست قرار دهید.
- اگر برای مدت‌های طولانی سر پا می‌ایستید، نوبتی به یکی از پاهایتان اجازه‌ی استراحت بدهید.
- هنگام برداشتن اجسام سنگین، به جای کمر، بیشتر از پاهایتان کار بکشید. هنگام خم شدن کمرتان را خم نکنید؛ کمرتان را راست نگه داشته و فقط با زانوهایتان خم شوید. محموله را نزدیک خود نگه دارید. از بلند کردن اجسام و پیچ دادن همزمان به کمر خودداری نمایید. اگر حس کردید که باری برای شما سنگین است، تنبلی نکرده و از یک نفر کمک بخواهید؛ وگرنه مجبور خواهید شد در آینده از تعداد افراد بسیاری بیشتری کمک بخواهید!
تشخیص درد سیاتیک
در معاینه بدنی، قدرت عضلات و رفلکس‌های شما بررسی خواهند شد. برای مثال، شاید از شما خواسته شود تا روی انگشتان یا پاشنه پا راه بروید، از یک وضعیت چمباتمه بلند شوید، و در حالی که به پشت دراز کشیده‌اید همزمان هر دو پایتان را بلند کنید. درد ناشی از سیاتیک معمولاً طی این فعالیت‌ها بدتر خواهد شد.
تصویربرداری تشخیصی
خیلی از مردم فتق دیسک یا بیرون‌زدگی استخوانی دارند که در تصاویر رادیوگرافی دیده می‌شود اما علامتی ندارند. بنابراین درخواست این تصاویر در صورتی انجام می‌پذیرد که درد شدید باشد، یا با وجود گذشت چند هفته خوب نشود.
- رادیوگرافی اشعه ایکس. یک گرافی ساده از ستون فقرات می‌تواند بیرون زدگی استخوان و فشار آن روی عصب را نشان دهد.
- ام آر آی (MRI). در این روش با استفاده از امواج مغناطیسی و رادیویی قوی تصاویر مقطعی از کمر تهیه می‌گردد. ام آر آی تصاویری با جزئیات دقیق از استخوان و بافت نرم، مثل هرنی دیسک به دست خواهد داد. طی اخذ ام آر آی فرد باید در حدود 30 دقیق داخل دستگاه مخصوص آن دراز بکشید و حرکت نکند.
- سی تی اسکن (CT). اگر برای تصویربرداری از ستون فقرات از سی تی استفاده شود، ممکن است قبل از گرفتن پرتو یک رنگ به اسم ماده حاجب به داخل کانال نخاعی شما تزریق گردد که به این روش سی تی میلوگرام می‌گویند. این رنگ دور نخاع و اعصاب نخاعی شما گردش کرده و به رنگ سفید در تصویر ظاهر می‌شود.
- الکترومیوگرافی (EMG). این تست جریان‌های الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و پاسخ عضلات به آن‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. الکترومیوگرافی کمپرشن عصب توسط فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی را تأیید خواهد کرد.
درمان
اگر درمان‌های خود مراقبتی علاج درد شما نشد، پزشک راهکارهای درمانی زیر را به شما پیشنهاد خواهد کرد.
داروها
انواعی از داروها وجود دارند که برای درد سیاتیک تجویز می‌شوند:
- داروهای ضد التهاب
- شل کننده های عضلاتی
- داروهای نارکوتیک یا مخدرهای ضد درد
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
- داروهای ضد صرع
فیزیوتراپی
با التیام درد حاد، پزشک شما را به متخصص فیزیوتراپی ارجاع خواهد داد تا یک برنامه‌ی بازتوانی برای کمک به پیشگیری از آسیب‌های ناشی از شکستگی ترتیب داده شود. این برنامه معمولاً شامل ورزش‌هایی برای اصلاح طرز نشستن، تقویت عضلات کمر و بهبود انعطاف بدن است.
تزریق استروئید
در برخی موارد، تزریق داروهای کورتیکوستروئید به داخل ناحیه‌ی ریشه‌ی عصب درگیر مد نظر قرار می‌گیرد. کورتیکوستروئید درد ناشی از التهاب را در اطراف عصب تحریک شده کاهش می‌دهد. این تزریق معمولاً طی چند ماه تأثیر خود را از دست می‌دهد. تعداد تزریق‌های استروئیدی به خاطر خطر عوارض جانبی خطرناک محدود است.
جراحی
این گزینه‌ی درمانی معمولاً برای زمانی نگه داشته می‌شود که فشردگی عصب باعث ضعف جدی عضلات، عدم کنترل دفع ادرار و مدفوع و ایجاد درد شدید یا بدتر شونده شده است. جراح می‌تواند استخوان اضافی یا بخشی از دیسک بیرون زده را که روی عصب فشار آورده بردارد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
در بیشتر افراد، درد سیاتیک به درمان‌های خود مراقبتی پاسخ می‌دهد. با این که استراحت به مدت چند روز خوب است، اما عدم فعالیت برای مدتی بیشتر علائم و نشانه‌های شما را بدتر خواهد کرد.
سایر درمان‌های خود مراقبتی که شاید یاریگر باشند:
- پک سرد. در اوایل، قرار دادن پک سرد روی محل درد به مدت 20 دقیقه روزی چند بار تسکین دهنده درد خواهد بود. از یک پک یخ یا جسم سرد داخل حوله استفاده کنید.
- پک داغ. بعد از دو یا سه روز، به مناطق درد گرما برسانید. از پک گرمایی، یک لامپ گرما یا پد در کمترین حد خود استفاده نمایید. اگر درد شما ادامه داشت، عوض کردن پک‌های سرد و گرم با هم فکر خوبی است.
- کشش. ورزش‌های کششی برای پایین کمر احساس بهتری به حس درد ناشی از فشردگی عصب خواهند بخشید. از تکان‌های ناگهانی، قوی یا پیچشی طی کشش اجتناب نموده، و سعی کنید حداقل 30 دقیقه در حالت کششی باقی بمانید.
- داروهای بدون نسخه. از داروهای مسکنی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم استفاده کنید.
طب جایگزین
از طب جایگزین برای درمان کمر درد بسیار استفاده می‌شود:
- طب سوزنی. در طب سوزنی، سوزن‌های بسیار نازکی در مناطق خاص به پوست شما زده می‌شود. برخی از مطالعات پیشنهاد کرده‌اند که طب سوزنی برای کمر درد مفید است، در حالی که سایر مطالعاتی نفعی در آن نمی‌بینند. اگر تصمیم به این کار گرفتید، حتماً پیش یک فرد ماهر و با تجربه بروید.
در صورتی که شما یا یکی از نزدیکانتان از این مشکل رنج می‌برید، می‌توانید با مراجعه به کلینیک سناباد واقع در مشهد، خیابان سناباد، بین خیابان‌های ایرج و تکتم، توسط دکتر مجد محسنی بیرجندی تحت درمان قرار گرفته و از طریق مشاوره با ایشان بهترین روش درمانی برایتان انتخاب گردد.